حباب طلا و سکه

حباب قیمت‌ها یعنی چه؟

شاید تا قبل از آمدن موج شرایط نابسمان اقتصادی در کشور، روحمان هم از وجود حباب و به‌خصوص حباب طلا و سکه در بازار اقتصاد خبر نداشت! اما هم اکنون تعریف « حباب » دشوار نیست چرا که مردم در این شرایط اقتصادی با تمام وجود آن را حس کرده‌اند. حباب قیمت برای هر کالایی تعریف می‌شود. حباب کالا، مفهومی است که به اختلاف غیر منطقی قیمت‌ واقعی یک کالا با قیمتی که آن کالا در بازار عرضه می‌شود، می‌گویند.

اگر بخواهیم به زبان عامیانه‌تری مفهوم حباب را باز کنیم بهتر است بگوییم: حباب قیمت یک کالا یعنی تفاوت قیمت ذاتی آن کالا با قیمتی که آن کالا در بازار عرضه می‌شود. مثلاً چند وقت پیش قیمت یک کیلو پیاز در مغازه‌داران سطح شهر به ۱۵۰۰۰ تومان هم رسید اما همه‌ی ما می‌دانیم که ارزش و قیمت واقعی یک کیلو پیاز بیش از ۵۰۰۰ هزار تومان نیست! (دولت برای تنظیم بازار در میادین شهرداری، پیاز را با قیمت ۵۰۰۰ تومان عرضه کرد.) درنتیجه می‌گویند قیمت یک کیلو پیاز در بازار به اندازه ۱۰۰۰۰ تومان با حباب همراه است. با این مثال می‌توانیم به خوبی مفهوم ابتدایی حباب را درک کنیم. اما سوالی که برایمان پیش می‌آید این است که چرا اسم این اختلاف قیمت را حباب گذاشته‌اند؟ خب؛ کاملاً واضح است چون این اختلاف قیمت همیشگی نیست و دوره‌ایست و به عواملی مانند سیاست دولت‌ها و عرضه و تقاضای یک کالا در بازار و… بستگی دارد و حباب بهترین اسمی است که می‌توان روی آن گذاشت چرا که دیری نمی‌پاید و حباب قیمت می‌ترکد و آن کالا به قیمت واقعی خود می‌رسد. از طرفی تعیین قیمت واقعی یک کالا، بسیار پیچیده و دردسرساز است. بنابراین به سختی متوجه می‌شویم که قیمت آن کالا حباب داشته است و نباید بر روی آن کالا سرمایه‌گذاری می‌کردیم.

تنها کالایی که ارزش آن تا حدودی معلوم هست و برای تعیین حباب آن، فرمول‌های ساده و قابل فهمی وجود دارد، طلا و سکه می‌باشد. بهتر است قبل از اینکه قصد خرید طلا داشته باشیم، حباب آن را حساب کنیم و یا آن را در سایت‌‌های قیمت گذاری طلا و سکه مشاهده کنیم. بدین ترتیب از خرید خودمان نهایت لذت را می‌بریم. هرچه حباب طلا و سکه کم و یا منفی باشد، خرید آن توصیه می‌شود. نگران نباشید مفاهیم حباب مثبت، حباب منفی و عوامل تاثیرگذار بر آن را در ادامه  بیان می کنیم. با ما همراه باشید.

منظور از حباب مثبت و حباب منفی چیست؟

دوباره یادآور می‌شویم که حباب قیمتی برای هرکالا و هر بازاری به وجود می‌آید و فقط مختص کالاهای لوکس، طلا و جواهرات، سکه و ماشین نیست! برای آن‌که دو مفهوم حباب مثبت و منفی را بهتر متوجه شوید، به معنای چند اصطلاح پرکاربرد در بازار نیاز داریم:

• قیمت عرضه: قیمت عرضه قیمتی است که هر فروشنده‌ای مایل است تا کالایی که دارد را به آن قیمت بفروشد.
• قیمت تقاضا: قیمت تقاضا قیمتی است که هر خریداری مایل است تا کالای مورد نیاز خود را به قیمت واقعی آن کالا بدون سود اضافی، بخرد.
• نقطه‌ی تعادل:  وقتی در بازار، قیمت عرضه و قیمت تقاضای یک کالا یکسان باشد، اصطلاحاً می‌گویند آن کالا در نقطه‌ی تعادل خود است.

حال که با این اصطلاحات آشنا شدید می‌توان مفهوم حباب مثبت و حباب منفی قیمت یک کالا را به سادگی بیان کرد. اگر در بازار قیمت عرضه یک کالا از قیمت تقاضا بیشتر باشد می‌گویند قیمت آن کالا حباب مثبت دارد و بالعکس اگر در بازار قیمت عرضه از قیمت تقاضا کمتر باشد می‌گویند قیمت آن کالا حباب منفی دارد. حباب منفی خیلی به ندرت اتفاق می‌افتد. در مثال پیاز، به نظر شما ۱۰ هزار تومان حباب مثبت هست یا منفی؟ درسته، حباب مثبت هست. در واقع ما  انتظار پیاز ۵ هزار تومانی را داریم نه پیاز ۱۵ هزار تومانی. از این رو ۱۰ هزارتومان بیشتر از حد تصور ما قیمت دارد و این یعنی حباب مثبت که هر لحظه ممکن هست تخلیه شود.

به راستی چه عواملی بر اقتصاد تاثیر میگذارد تا قیمتها در بازار اسیر حبابهای مثبت و منفی شوند؟ به طور کلی عوامل روانی و به خصوص افزایش بیش از حد نقدینگی، باعث ایجاد حباب قیمت می‌شود. در ادامه به بررسی هریک می‌پردازیم.

حباب مثبت : عوامل موثر در ایجاد آن

1. زیاد شدن سرمایه در بازار. این همان افزایش بیش از اندازه نقدینگی می‌باشد. در واقع دولت و بانک مرکزی با سیاست‌هایی که در پیش گرفتند، موجب این افزایش نقدینگی شده‌اند. این پول بدون پشتوانه، باعث افزایش تقاضای کالای مورد نظر می‌شود و تعادل عرضه و تقاضا را به هم می‌زند. طبیعی هست شاهد افزایش قیمت‌ها باشیم.
2. کمبود آن کالا به دلایل مختلف مانند سیاست‌های اشتباه، تحریم، خشکسالی، احتکار کردن، بلایای طبیعی مثل سیل و زلزله
3. امید داشتن مردم و سرمایه‌گزاران به افزایش قیمت آن کالا در آینده. این همان تئوری احمق بزرگتر است. در این تئوری بسیاری افراد با اینکه می‌دانند قیمت فعلی بیش از حد واقعی نیست چون احتمال زیاد می‌دهند که فرد دیگری را پیدا خواهند کرد که او کالای مورد نظر را با قیمت بیشتر خریداری کند (احمق بزرگتر) اقدام به سرمایه‌گذاری می‌کنند. در این تئوری حباب‌ها تا وقتی ادامه می‌یابند که احمق‌هایی وجود داشته باشند که حاضر باشند کالای مورد نظر را با قیمت بیش از حد واقعی خریداری کنند.

حباب منفی : عوامل موثر در ایجاد آن

1. رفتن سرمایه‌گذاران به سمت کالاهای دیگر. به‌عنوان مثال، سرمایه‌گذاران، سرمایه خود را به هر دلیلی از دلار خارج می‌کنند و وارد بازار ماشین می‌کنند. درست هست بازار دلار افت پیدا می‌کند امّا بازار ماشین داغ می‌شود و حباب شکل می‌گیرد.
2. تولید و عرضه بیش از حد آن کالا در بازار ( همچنین واردات قاچاق آن کالا ).
3. امید مردم و سرمایه‌گزاران به کاهش قیمت آن کالا در آینده

حال که به طور دقیق معنای دقیق حباب و حباب منفی و مثبت قیمت‌ها را متوجه شدید به سراغ مبحث مورد علاقه خودمان برویم؛ بله درسته در ادامه این مقاله به توضیح حباب مثبت و منفی در طلا و سکه می‌پردازیم.

حباب مثبت و منفی در قیمت طلا

همانطور که گفتیم قیمت یک مثقال طلای جهانی با توجه به فرمول‌های مشخصی از روی انس جهانی حساب می‌شود. اما نکته‌ی مهم این است، در بازار طلای ایران و کسانی که در این بازار کار می‌کنند، با قیمت تثبیت شده در کشور، معاملات خودشان را انجام می‌دهند. این قیمت به شرایط سیاسی و اقتصادی کشور و همچنین عرضه و تقاضا بستگی دارد و کمتر به انس جهانی وابسته است؛ در نتیجه دو قیمت متفاوت برای مثقال طلا در بازار طلای ایران هست که یکی از آن با فرمول‌های گفته شده محاسبه می‌شود که همان مثقال طلای جهانی است و دیگری قیمت مثقال طلاییست که با توجه به شرایط اقتصادی و تورم‌ها تعیین می‌شود. حال اگر قیمت مثقالی که طلا فروشان، در تابلوی قیمت خود قرار می‌دهند از قیمت مثقال جهانی «که همان آبشده جهانی است » ارزان تر بود، اصطلاحاً می‌گویند قیمت طلا حباب منفی دارد. «این بدان معناست که قیمت طلا در ایران ارزان‌تر از جاهای دیگر دنیاست و ممکن است قیمت طلا در ایران گران شود تا با قیمت مثقال جهانی برابری کند. ». به همین خاطر افراد بیشتری در این شرایط برای سرمایه‌گذاری، طلا می‌خرند. اما اگر قیمت مثقال طلایی طلافروشان با آن معاملات خود را انجام می‌دادند از قیمت مثقال جهانی بیشتر بود، می‌گویند طلا حباب مثبت دارد. « که یعنی ممکن است قیمت طلا ارزان شود تا با قیمت مثقال جهانی برابر شود. » به طور کلی حباب منفی در مثقال طلا خیلی به ندرت در ایران اتفاق می‌افتد امّا حباب مثبت بیشتر است. نکته مهم و قابل توجه این است که هرچقدر این حباب مثبت کم‌تر و به صفر نزدیک شود، می‌توان با خیال آسوده‌‌تری طلا خرید.

حباب مثبت و منفی در قیمت سکه

معمولاً در قیمت سکه حباب بیشتری را مشاهده می‌کنیم به این دلیل که سکه طلا یک مسکوک است و سالانه به تعداد مشخصی زیر نظر بانک مرکزی ضرب می‌شود و گاهی اوقات در بازار کمیاب می‌شود به همین دلیل است بسیاری از مردم عادی خرید سکه را برای سرمایه‌گذاری انتخاب می‌کنند چون معتقدند خرید و فروش سکه علاوه بر اینکه پر سود است ریسک‎پذیری کمتری نسبت به خرید و فروش شمش طلا یا مصنوعات طلا دارد.

حباب سکه هم مانند حباب قیمت طلاست همانطور که گفتیم حباب سکه به فاصله قیمت حقیقی سکه و قیمت معاملاتی آن نیز می‌گویند که بر اثر عرضه و تقاضا و عوامل روانی ایجاد می‌گردند. مثلا فرض کنید اگر قیمت سکه به طور طبیعی ۲.۵۰۰,۰۰۰ تومان باشد ولی در بازار به قیمت ۳,۰۰۰,۰۰۰ تومان معامله شود؛ به این معنیست که ۵۰۰,۰۰۰ تومان یا ۱۷ درصد حباب است که به معنای معامله سکه به ارزشی ۱۷ درصد بالاتر از ارزش ذاتی آن است و حباب سکه مثبت است. اما اگر برعکس این موضوع اتفاق بیوفتد، می‌گویند حباب سکه منفی هست.

البته بدیهی است که کارشناسان خرید و فروش سکه، وقتی که حباب سکه بالا است سرمایه‌گذاری روی آن را توصیه نمی‌کنند چرا که در این شرایط قیمت واقعی سکه کمتر است و با کاهش و از بین رفتن حباب سکه ارزش پول شما کاهش خواهد یافت؛ در نتیجه بهترین زمان خرید سکه وقتی است که حباب سکه وجود نداشته باشد و یا بسیار کم باشد.

علت تشکیل حباب سکه

در بسیاری از روزهای سال که قیمت طلا و دلار حباب ندارند اما باز هم شاهد حباب در قیمت بعضی از سکه‌ها هستیم. چرا؟ چون برخی از مدل سکه‌ها یا بعضی از سکه‌ها از نظر وزنی طرفداران بیشتری دارند؛ مثلا تفاوت بین قیمت سکه طرح امامی و سکه طرح قدیم هم بر می‌گردد به عرضه و تقاضای متفاوت آن‌ها که منجر به تفاوت ارزش حباب آن‌ها شده است. یعنی چون تقاضای سکه‌های امامی در بازار بیشتر از سکه‌های طرح قدیم است، طبیعتاً حباب قیمتی سکه‌های طرح امامی نیز بیشتر از سکه‌های طرح قدیم است.

یا مثلاً این تفاوت حباب قیمتی را در نیم سکه و ربع سکه هم داریم؛ چون قیمت ربع سکه و نیم سکه از یک سکه کامل پایین‌تر است از آنها بیشتر به عنوان کادو یا پس انداز استفاده می‌کنند به همین خاطر نیم سکه و ربع سکه در بازار متقاضی بیشتری دارند پس قیمت‌های آن‌ها نیز با حباب بیشتری نسبت به نصف تمام سکه و یک چهارم تمام سکه است؛ با اینکه وزن نیم سکه دقیقا برابر است با نصف تمام سکه (وزن سکه نیم برابر است با ۴.۰۶۶ گرم) و وزن ربع سکه برابر است با یک چهارم تمام سکه (وزن سکه ربع برابر است با ۲.۰۳۳ گرم) اما می بینیم که قیمت نیم سکه بیشتر از نصف تمام سکه و ارزش ربع سکه بیشتر از یک چهارم تمام سکه است.

محاسبه‌ی حباب سکه

حتماً اگر از چندین مغازه قیمت سکه را بپرسیم همه به ما یک قیمت را نمی‌گویند و برخی از سکه فروشان ممکن است ۵۰ هزار تومان هم بالای قیمت بازار سکه، قیمت بدهند!

حال سوالی که در ذهن همه‌ی ما به هنگام خرید سکه پیش می‌آید این است که فروشندگان سکه بر چه مبنایی اعداد را در ماشین حساب‌هایشان وارد می‌کنند؟ یا چگونه قیمت سکه را محاسبه می‌کنند؟ اگر ما کمی حوصله به خرج دهیم و قبل از خرید سکه یا طلا کمی مطالعه کنیم و با اصطلاحات طلافروشان و نحوه محاسبه قیمت طلا فروشان و زرگران آشنا شویم با خیال راحتتری سکه و یا مسکوکات طلا را خریداری می‌کنیم.

سکه ضرب شده‌ی بانک مرکزی دارای مشخصات ثابتی می‌باشد. یعنی عیار آن ۹۰۰ و وزن تمام سکه، نیم سکه و ربع سکه به ترتیب ۸.۱۳۳ ، ۴.۰۶۶ و ۲.۰۳۳ گرم است. برای آن‌که بدون هیچ ابهامی بتوانید میزان حباب سکه را مشخص کنید مراحل زیر را طی کنید و به توضیحاتی که در ادامه‌ی آن می‌دهیم توجه کنید.

1. ابتدا باید پول طلای سکه را محاسبه کنیم. که با فرمول مظنه قیمت یک گرم طلای عیار ۹۰۰ را محاسبه می‌کنیم.
2. قیمت یک گرم طلای عیار ۹۰۰ را در وزن سکه ضرب می‌کنیم. با این کار قیمت طلای سکه‌ای که می‌خواهیم بخریم به دست می‌آید.
3. سپس این قیمت را از قیمتی که سکه فروش به ما داده است کم می‌کنیم عددی که به دست می‌آید برابر است با حباب سکه‌ای که قصد خریدش را داریم.

برای محاسبه قیمت سکه بهار آزادی قیمت اونس جهانی طلا در نرخ آزاد دلار ضرب و حاصل آن تقسیم بر وزن هر اونس که معادل ۳۱.۱ گرم هست، می‌شود. سپس این رقم ضرب در کسر عیار اونس جهانی طلا و سکه بهار آزادی می‌شود که عدد ۰.۹ است.

همچنین عدد ۰.۹ را می‌شود از این طریق نیز بدست آورد: عیار طلای معامله شده در بازارهای جهانی یا اونس ۲۴ و عیار سکه بهار آزادی ۲۲ است و با تقسیم عدد ۲۲ بر ۲۴ عدد ۰.۹ به دست می‌آید که از این عدد در فرمول زیر استفاده می‌کنند:

معمولاً بانک مرکزی در محاسبه قیمت سکه عددی را نیز تحت عنوان حق ضرب لحاظ می‌کند که برخی معتقدند حدود ۵ الی ۷ هزار تومان است و این رقم را نیز باید به قیمت بدست آمده اضافه کرد.
روش ساده‌تری برای محاسبه‌ی حدودی قیمت سکه وجود دارد که رئیس کل بانک مرکزی نیز آن را تایید می‌کند؛ می‌دانیم که هر ۴ سکه تقریبا یک اونس است اگر فرض کنیم قیمت هر اونس ۱۴۸۷ دلار است و این رقم تقسیم بر ۴ کنیم قیمت یک سکه به دلار به دست می‌آید که در نهایت در نرخ یک دلار نیز ضرب می‌شود و قیمت سکه مشخص می‌شود. اگر بخواهیم به زبان ریاضی قیمت یک سکه را محاسبه کنیم بدین صورت است:

برای آن‌که این حساب و کتاب‌ها را به درستی یاد بگیرید پیشنهاد می‌کنیم چندین بار با قیمت دلارهای مختلف، قیمت نیم‎سکه، ربع سکه و سکه تمام را محاسبه کنید.

سخن پایانی

امیدواریم با خواندن این مقاله درک صحیحی از حباب پیدا کرده باشید. حباب قیمت‌ها در هیچ جای دنیا خوب نیست و نشان‌دهنده اقتصاد خراب آن کشور می‌باشد. ترکیدن حباب باعث ورشکستگی بسیاری از شرکت‌های معروف و به هدر رفتن منابع اقتصادی در پروژه‌هایی که دارای ارزش واقعی نیستند می‌شود. تشخیص حباب غیر ممکن هست و نمی‌توان آن را به درستی تشخیص داد. خوشبختانه در بازار طلا به دلیل اینکه مبنای جهانی برای قیمت طلا وجود دارد، می‌توان حباب آن را محاسبه کرد. نحوه‌ی محاسبه حباب طلا و سکه خیلی آسان هست، امّا سایت‌هایی هستند که حباب طلا و سکه را نمایش می‌دهند. در صورتی که حباب منفی یا صفر بود، برای سرمایه گذاری طلا بخرید. توجه کنید فقط برای سرمایه‌گذاری. به نظر ما برای هدیه دادن طلا به دیگران، زیاد ذهن خود را درگیر حباب منفی و مثبت طلا نکنید. چرا که کارمزد طلا و سود مغازه تاثیر بیشتری در قیمت طلاجات دارند تا حباب طلا.

«با ذکر منبع، کپی این مطلب بلامانع است»