نکات اساسی سکه‌ طلا

سکه‌های طلا و نکات پیرامون آن

امروزه بسیاری از افراد هستند که قید سرمایه‌گذاری در بازار‌های طلای آبشده ، شمش‌های طلا ، دلار، ملک و ماشین را زده‌اند و رو به بازار پر رونق سکه آورده‌اند، این افراد یاد گرفته‌اند چگونه سرمایه‌ی خود را در زیر چتر اَمن سکه‌های طلا حفظ یا چند برابر کنند! اما به این راحتی‌ها هم نیست، بازار سکه هم مانند تمام بازارهای سرمایه‌گذاری: طلا، دلار، مسکن و بورس و… استرس‌ها و حساسیت‌های خودش را دارد که اگر حواستان نباشد کلاهتان پَس معرکه است! از آنجا که احتیاط شرط عقل است و زیرکی و هوشیاری شرط بازار سکه، پیشنهاد می‌کنیم این مقاله را با دقّت بخوانید، این مقاله می‌تواند مقدّمه‌ای باشد تا بتوانید کمی از چَم و خَم این بازار سر دربیاورید؛ ابتدا درآمدی مختصر از سکه و تاریخچه‌ی آن بازگو می‌کنیم و سپس به نکات مهم و اساسی سکه می‌پردازیم؛ با دی‌اجرت همراه باشید.

سکه، همان مسکوک طلاست

سکه یک فلز کوچک دایره‌ای شکل و تخت است که توسط دولت‌ها و کشور‌ها، معتبر و ارزشمند می‌شوند. بدین‌صورت که از گذشته تا به امروز چه در خزانه‌ی پادشاهی و چه در بانک مرکزی هر کشور، سکه‌هایی از جنس‌های مختلف مثل طلا ، نقره ، نیکل و فلزات دیگر که با آرم‌های مخصوص آن حکومت یا دولت آن عصر، ساخته و ضرب شده‌اند. به طور خلاصه، سکه عبارت است از قطعه فلزی با وزن، عیار، جنس و شکل معیّن که برروی آن علایم و اشکال رسمی نقش شده باشد، این سکه پشتوانه ارزی هر کشور می باشد و بدین دلیل ضرب سکه باید قانونی انجام گیرد.

تاریخچه اولین سکه حدوداً به ۵۰۰۰ سال پیش در موهنجودارو (در پاکستان فعلی) برمی‌گردد و تاریخچه اولین سکه در ایران در ۲۵۰۰ سال پیش به دوره هخامنشیان، می‌رسد. سکه‌هایی که از این دوران یافت شده است همگی با دست ضرب شده‌اند. همین کار دست، موجب افزایش قیمت نجومی این سکه‌هاییست که دیگر عتیقه نام دارند. سکه‌های قدیمی با دست ضرب می‌شدند به همین خاطر روزانه فقط امکان ضرب چند سکه وجود داشت. به اینگونه سکه‌ها، سکه‌های چکشی می‌گویند. اما امروزه دیگر مراحل ضرب کردن سکه را به صورت دستی انجام نمی‌دهند. در زمان حال سکه‌ها را با دستگاه‌های کاملاً اتوماتیک ضرب می‌کنند، از این رو به آن‌ها، سکه‌های ماشینی گفته می‌شود. دستگاه ضرب سکه ماشینی قادر است در هر ثانیه ۱۲ سکه ضرب کند. فشاری که برای ضرب هر سکه، به قالب‌ها وارد می‌شود، برابر با ۸۰ تن می‌باشد که چیزی معادل ۱۰۰۰ بار ضربه چکش برای ضرب سکه به صورت دستی است. ( اصطلاح ضرب کردن، برای ساخت سکه‌های طلا به کار برده می‌شود؛ که در ادامه به بیان مفهوم ضرب کردن سکه‌ها نیز می‌‎پردازیم. ) حال که پای سکه‌های چکُشی و ماشینی را به میان کشیده‌ایم خالی از لطف است اگر مختصری از آن نگوییم، یادتان باشد؛ همیشه دانستن هر موضوعی بهتر از ندانستن آن است!

از چکُش تا ماشین

همانطور که گفتیم عنوان سکه‌های ماشینی به سکه‌هایی داده می‌شود که با استفاده از ماشین‌ها و دستگاه‌های تمام خودکار در ضرابخانه‌ی بانک مرکزی ( ضرابخانه مکانی است که در آن سکه ضرب می‌کنند. ) تولید و ضرب شده‌اند؛ اما سکه‌های چکُشی برمی‌گردد به دوران باستان، یعنی قبل از دوران ناصردین شاه! در دوره قاجار سکه‌ها همچنان دست‌ساز بودند بنابراین شکل واحدی نداشتند. ورقه نازکی از فلز روی سندانی‌که یک سکه روی آن حک شده بود قرار داده می‌شد سپس با یک چکش که سر سکه دیگر روی سطح ضرب‌زننده آن حک شده بود؛ ضربه زده می‌شد، ولی با وجود مهارتی که کارگران ضرابخانه از خود نشان می‌دادند، محصول آن‌ها همیشه با کیفیت نبود و سکه‌ها از نظر ضخامت و شکل گوناگون بودند؛ البته به همین خاطر است که بیشتر ارور‌ها ( اشتباهات در هنگام ساخت سکه ) در سکه‌های قدیمی ( چکُشی ) پیدا می‌شود و سکه‌های ماشینی تا حدود زیادی از این ارورها در امان هستند. رفته رفته با پیدا کردن اهمیت پول در دادوستدهای تجاری موجب شد تا ماشین‌ها و دستگاه‌های ضرب سکه وارد ایران شوند. نخستین سکه‌های ماشینی در ایران در سال ۱۲۹۳‌هـ ق معادل ۱۲۵۴ خورشیدی ضرب شدند. این سکه‌ها با راه‌اندازی ضرابخانه ماشینی تهران در سال ۱۲۹۳ هـ. ق توسط فردی به نام فرانز پشان اتریشی به‌صورت آزمایشی ضرب شد و بعد از آن دیگر تمام ضرابخانه‌های ساخت سکه به صورت چکشی جمع شد و قرار بر این شد که همه‌ی سکه‌ها زیر نظر ضرابخانه بانک مرکزی به صورت ماشینی ضرب شوند. در جدول زیر تفاوت میان سکه‌های چکشی و ماشینی را به صورت واضح بیان کرده‌ایم تا به درستی با سکه‌های چکُشی و ماشینی آشنا شوید.

ضرب کردن سکه

حتماً عبارت ضرب کردن سکه به گوشتان آشناست، سکه سازی مراحلی دارد و ضرب کردن سکه آخرین مرحله‌ی ساخت یک سکه است. چهار مرحله ساخت سکه از جمله طراحی قالب، ساخت قالب، تولید پولک و ضرب سکه است. اما سوالی که ممکن است در ذهنمان ایجاد شود این است که چرا فعل ساخت سکه (ضرب کردن) است؟! این سوال جواب ساده و جالبی دارد! چون در مرحله آخر ساخت سکه، برای صاف کردن لبه‌های سکه، به آن چندین ساعت ضربه می‌زدند؛ از این رو به فعل ساختن انواع سکه‌ها (از سکه‌های طلا گرفته تا سکه‌هایی با جنس‌های متفاوت)، ضرب سکه می‌گویند. مثلاً به جای آنکه بگویند بانک مرکزی سکه می‌سازد، می‌گویند بانک مرکزی سکه ضرب می‌کند؛ در ادامه انواع سکه‌هایی که توسط بانک مرکزی یا بانک‌های دیگر ضرب شده‌اند را معرفی می‌کنیم.

سکه طلا و انواع آن

سکه‌ها در انواع گوناگون، با وزن‌های متفاوت و با عیارهای مختلفی ضرب می‌شوند که بنابر مشخصات آن‌ها قیمت گذاری می‌شوند، البته مرجع اصلی قیمت گذاری روی هر نوع سکه، بانک مرکزی هر کشور است که تعیین کننده قیمت نهایی، مالیات ارزش بر افزوده و حق ضرب هر نوع سکه است. علاوه بر این یکی دیگر از نکاتی که لازم است بدانید این است که از نظر ظاهری سکه نیم بهار آزادی و سکه ربع بهار آزادی و سکه تمام بهار آزادی طرح قدیم شبیه هم هستند و فقط در وزن و اندازه با هم تفاوت دارند، که در جدول زیر می‌توانید انواع سکه‌های بهار آزادی را با هم مقایسه کنید و تصویر پشت و روی هر کدام را مشاهده کنید؛ همچنین در مورد سال ضرب هر سکه جالب است این را هم بدانید که از سال ۱۳۵۸ تا ۱۳۸۶ هر سکه‌ای که ضرب می‌شد تاریخ همان سال روی آن حک می‌شد اما از سال ۱۳۸۶ به بعد در هر سالی که سکه ضرب می‌کنند این تاریخ را روی آن حک می‌کنند. بله درست متوجه شده‌اید: یعنی سال تولید اولین مدل سکه را روی سکه حک می‌کنند نه سالی که آن را ضرب می‌کنند. ( مثلاً اگر سکه بهار آزادی طرح جدید (امامی) در سال ۱۳۹۵ ضرب شود باز هم تاریخ روی آن را ۱۳۸۶ ( یعنی تاریخ سالی که برای اولین بار ضرب شد ) حک می‌کنند ) با ما همراه باشید؛ در ادامه می‌توانید انواع سکه‌ها به همراه وزن و عیار آن‌ها را مطالعه کنید.

• سکه بهار آزادی یا سکه طرح قدیم با عیار ۲۱.۶ که عموماً آن را ۲۲ عیار یا ( عیار ۹۰۰ ) می‌شناسند و وزن آن ۸.۱۳۳ گرم و قطر آن ۲۲ میلیمتر می‌باشد.
• سکه امامی یا سکه طرح جدید با عیار ۲۱.۶ که عموماً آن را ۲۲ عیار یا ( عیار ۹۰۰ ) می‌شناسند و وزن آن ۸.۱۳۳ گرم و قطر آن ۲۲ میلیمتر می‌باشد. ( سکه‌های طرح قدیم و سکه‌های طرح جدید هردو از نوع سکه‌های بهار آزادی هستند و فقط در سال ضربشان تفاوت دارند که در مبحث بعدی در مورد آن ‌بیشتر توضیح می‌دهیم. )
• سکه پهلوی که هم وزن و به اندازه سکه کامل بهار آزادی یعنی عیار ۲۲ و وزن ۸.۱۳۳ گرم و قطر آن ۲۲ میلیمتر می باشد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، سکه‌های بهار آزادی جای سکه‌های پهلوی را گرفته‌اند
• نیم سکه بهار آزادی با وزن ۴.۰۶۶۵ گرم و با قطر ۱۹ میلیمتر و عیار آن ۲۲ در بازار موجود می‌باشد.
• ربع سکه بهار آزادی با وزن ۲.۰۳۲۲۵ با قطر ۱۴ میلیمتر و عیار آن ۲۲ در بازار موجود می‌باشد.
• سکه‌های بهار آزادی یک گرمی، از سال ۱۳۹۰ بانک مرکزی به ضرب سکه‌های یک گرمی پرداخت؛ وزن دقیق این سکه‌ها ۱.۰۱ گرم است و قطر آن‌ها ۱۳.۳ میلیمتر. همچنین عیار این سکه ۹۰۰ است و طرح یک روی آن مانند سکه‌های طرح جدید تصویر امام خمینی است و طرح یک روی دیگر آن طرح نام حضرت علی می‌باشد. همچنین این سکه‌ها مانند دیگر سکه‌های بهار آزادی گرد و دایره‌ای هستند.
• سکه های پارسیان یا سکه‌های گرمی، با گران شدن قیمت سکه، پا به عرصه بازار طلا و سکه گذاشتند. سکه‌های گرمی یا همان سکه‌های پارسیان که چیزی حدود ۱۰ سال است که به بازار آمده‌اند مورد استقبال مردم عادی واقع شدند. وزن سکه‌های گرمی از ۰.۲ گرم یا همان ۲۰ سوت شروع می‌شوند تا با وزن‌های بالاتر. سکه‌های گرمی با عیار ۱۸ ضرب می‌شوند و قیمت آن بر اساس قیمت یک گرم طلای روز ( قیمت طلای روی تابلو طلا فروشی‌ها ) به علاوه اجرت و کارمزد ساخت آن محاسبه می‌شوند. همچنین جالب است بدانید در ابتدا سکه‌های پارسیان به صورت دایره‌ای ضرب می‌شدند ولی برای آن‌که با سکه‌های بهار آزادی به اشتباه گرفته نشوند، آن‌ها را به صورت شش ضلعی ضرب می‌کنند. تصویر زیر، سکه‌های پارسیان را نشان می‌دهد.

• سکه‌های پاسارگارد، سکه‌های پاسارگارد از نظر عیار و وزن مثل سکه‌های پارسیان هستند و با هر وزنی ضرب می‌شوند؛ نکته‌ی جالبی که بهتر است در مورد سکه‌های پاسارگارد بدانید این است سکه پاسارگارد در اصل سکه نیست و نوعی پلاک طلا ( مدالیون ) محسوب می‌شود که طرح مشاهیر ایرانی روی آن است و فقط به دلیل شباهتی که به سکه دارد به عنوان سکه پاسارگارد شناخته شده است.

توجه کنید که بسیار بسیار سکه طلای آنتیک و قدیمی در تاریخ کشورعزیزمان ضرب شده است و وجود دارد. راجع‌به هر کدام می‌توان به صورت مفصل صحبت کرد و لذّت برد، امّا از آنجایی که وقت شما، برای ما مهم هست، در این مقاله در مورد آن صحبت نمی کنیم. کسانی که علاقه به این قسمت دارند می‌توانند به سایت “راهنمای سکه‌های ایران” مراجعه کنند. در ادامه به چالش نسبتاً بزرگ یعنی فرق سکه قدیم و سکه جدید می‌پردازیم که قبل از آن برای مقایسه‌ی بهتر سکه‌های بهار آزادی، همه‌ی آن‌ها را در جدول زیر به همراه عکس، وزن، عیار و سال ضربشان قرار داده‌ایم تا بتوانید در یک نگاه کلی با خصوصیات هر سکه‌ی بهار آزادی آشنا شوید.

فرق سکه قدیم و سکه جدید /  فرق سکه بهار آزادی و سکه امامی

بسیاری از افراد با شنیدن سکه طرح قدیم فکر می‌کنند منظور از سکه طرح قدیم سکه‌هایی است که در زمان پهلوی ( محمد رضا پهلوی ) ضرب می‌شده‌اند و منظور از سکه طرح جدید سکه‌های ضرب شده بعد از انقلاب اسلامی ایران است. باید بگوییم این نظریه کاملاً اشتباه است! همین الان فرق این دو سکه را برایتان بازگو می‌کنیم:

سکه‌های طرح جدید و طرح قدیم هر دو برای زمان بعد از انقلاب اسلامی ایران هستند؛ این یعنی هم سکه‌های طرح قدیم و هم سکه‌های طرح جدید ( امامی ) از نوع بهار آزادی هستند. بعد از انقلاب اسلامی ایران سکه‌های بهار آزادی جایگزین سکه‌های پهلوی ( اصطلاحاً زمان شاه ) شدند. این سکه‌ها بعد از انقلاب به دو نوع ضرب شدند؛ یکی سکه بهار آزادی که از سال ۱۳۵۸ تا ۱۳۷۰ ضرب شده است و با عنوان سکه طرح قدیم شناخته می‌شود. ( تصویر یک روی این سکه مزین به نام حضرت علی سه بار تکرار «علی» به خط معقلی تزیینی در داخل یک شش ضلعی است و قید عبارت «بانک ملی ایران» در زیر آن است. تصویر روی دیگر این سکه بارگاه امام رضا(ع) به همراه عبارت «نخستین بهار آزادی» است. )

و دیگری سکه بهار آزادی طرح جدید است که با طرح امام خمینی (ره) ( رهبر انقلاب اسلامی ایران ) همراه است و به همین خاطر است که در بین مردم به سکه امامی معروف شده‌اند؛ از سال ۱۳۷۰ نیز ضرب سکه بهار آزادی با طرح جدید یا همان سکه امامی آغاز شد. این نوع سکه که به عنوان سکه طرح جدید در بازار عرضه می‌شود، تصویر یک طرف آن بنیان‌گذار جمهوری اسلامی، حضرت امام خمینی (ره) و تصویر طرف دیگر آن هم بارگاه امام رضا (ع) است.

حرف خودمانی: سکه‌های طرح قدیم از سکه افتاده‌اند! این روز‌ها دیگر سکه‌های طرح قدیم در بازار طرفدار ندارند و به ندرت خرید و فروش می‌شود، چرا که دیگر این سکه‌ها سود دهی خوبی ندارند و کسانی که برای پس انداز یا سرمایه گذاری سکه می‌خریدند، بیشتر به سراغ خرید سکه‌های طرح جدید می‌روند. به گفته‌ی رئیس اتحادیه طلا و جواهر: «دیگر سکه‌های طرح قدیم در بازار طلا و سکه متقاضی ندارند؛ کم کم سکه‌های طرح قدیم باید از بازار بروند و جمع آوری شوند.» نکته‌ی مهم دیگر این است که سکه‌های طرح جدید ( امامی ) نیز قدیم و جدید دارند! سکه‌های امامی که در سال‌های ۱۳۷۴ تا ۱۳۸۶ ضرب شده‌اند ( سکه‌های امامی قدیم ) و سکه‌های امامی که از سال ۱۳۸۶ به بعد ضرب شده‌اند ( سکه‌های امامی جدید )! جالب است بدانید سکه‌های امامی سال ۱۳۸۶ به بعد بهترین مدل سکه برای خرید و پس انداز است.

سکه طلا جزو مسکوکات طلا به شمار می‌رود و باید زیر نظر بانک مرکزی و قانونی باشد. با وجود این ممنوعیت، بعضی از کارگاه‌های طلاسازی طرح سکه‌های امامی و بهارآزادی را ضرب می‌کنند و به بازار عرضه می‌کنند. به اینگونه سکه‌ها، سکه‌های غیر بانکی می‌گوییم. اینگونه سکه‌ها غیر قانونی می‌باشد و با سکه‌های بانکی متفاوت است که در ادامه به بررسی آن می‌پردازیم.

فرق سکه بانکی و سکه غیر بانکی

همانطور که پیشتر هم گفتیم سکه‌ها باید توسط دولت و بانک مرکزی هر کشوری ضرب شوند سکه بانکی سکه‌هایی هستند که توسط بانک مرکزی ساخته و ضرب می‌شوند سکه‌هایی که بانکی نیستند متفرقه محسوب می‌شوند و تضمین نشده هستند. برای مثال یک سکه بهار آزادی بانکی هم از نظر عیار طلا و وزن سکه دقیق و معتبر است اما سکه‌های غیر بانکی ممکن است عیار و وزن استاندارد یک سکه را نداشته باشند برای همین است که می‌گویند سکه‌های غیر بانکی فاقد اعتبار هستند. ( همانطور که گفتیم ضرب سکه توسط مردم عادی امری غیر قانونی است و مجرم به ۳ تا ۱۰ سال حبس محکوم می‌شود و سکه‌هایی که غیر قانونی ضرب شده‌اند جزو سکه‌های تقلبی محسوب می‌شود ) اما از کجا بتوانیم سکه بانکی را از سکه‌هایی که توسط افراد دیگر یا به اصلاح سودجویان، ضرب می‌شوند، تشخیص دهیم؟!

در این رابطه باید بگوییم این امر توسط افراد معمولی و یا حتی افراد کمی حرفه‌ای‌تر اصلاً قابل تشخیص نیست! مگر سکه فروش‌های بسیار با تجربه و با سابقه! چراکه در وزن طلا و عیار طلا، ممکن است کاملاً شبیه هم باشند و شما آنگاه مضرر می‌شوید که بخواهید آن‌ها را بفروشید چرا که خریدار سکه فقط پول طلای آن سکه غیر بانکی را به شما می‌پردازد و ارزش و سودی که به سکه‌های بانکی تعلق می‌گیرد را دیگر شامل نمی‌شود. حال چندین گزینه پیش روی شما است تا بتوانید سکه‌های بانکی و غیر بانکی را از هم تشخیص دهید:

•  وزن سکه

غالباً برای تشخیص سکه بانکی از غیر بانکی به وزن آن نگاه می‌کنند چرا چون وزن سکه‌های غیر بانکی دقیق نیست و کمتر می‌باشد و افراد سودجو خیلی دلسوز شما نیستند و از هر کجای سکه غیر بانکی که بخواهند کم می‌کنند تا به سود خود برسند.

• شکل سکه

شکل سکه‌های بانکی و غیر بانکی را زمانی که در کنار همدیگر قرار دهیم قابل تشخیص هستند ولی در زمانی که سکه غیر بانکی تک باشد شما باید از کنگره‌ها و تصاویر کامپیوتری روی آن و اینکه سکه غیر بانکی تخت نیست و معمولاً تاب برداشته و محدب شکل است، زمانی که سکه را روی یک شیشه بیاندازید تاب برداشتگی آن واضح است. کنگره اطراف سکه یک شکل و یک دست نیست. در تصویر بارگاه امام رضا آجرهای مناره و گنبد امام رضا منظم و یک شکل نیست و کج و توی یک ردیف چاپ نشده است و در ضخامت سکه جایی که محیط دایره به پایان می‌رسد کنگره‌ای وجود ندارد در صورتی که در سکه بانکی این موارد کاملاً رعایت شده است.

• عیار سکه

عیار سکه‌های بانکی و غیر بانکی با هم فرق دارد؛ معمولاً بانک هیچ گاه با توجه به اعتبار خودش اقدام به کم کردن عیار نمی‌کند و این دلال و فرد سودجو هست که از عیار طلا کم می‌کند تا به سود خودش دست یابد. در کل یعنی اینکه طلای سکه‌های غیر بانکی مقداری از عیار سکه‌های بانکی کمتر است.

• بسته‌بندی سکه

بسته بندی سکه‌های غیربانکی را کسی انجام نمی‌دهد و درج آدرس و نشانی بروی آن برای فرد بسته بندی کننده یعنی گیر افتادن در چنگال قانون! پس افراد سعی می‌کنند سکه‌های قانونی را بسته بندی کنند و روی آن‌ها تبلیغات انجام دهند. پس دقت کنید سکه‌های بانکی را بسته بندی می‌کنند که تبلیغات فروشگاه و یا واحد صنفی را درج کنند و این تبلیغات تماس تلفنی و آدرس فیزیکی فروشگاه را شامل می‌شود. در صورتی که فرد متخلف هرگز جا و مکان خود را فاش نمی‌کند و ممکن است آرم مغازه‌ی کس دیگری را جعل کند و سکه‌های غیر بانکی را با آن نام و نشان بسته بندی کنند، برای آنکه در دام نیوفتید؛ دقت کنید، از هرکجا که سکه می‌خرید، نام و نشان روی سکه باید مطابق مغازه‌ای باشد که از آن سکه می‌خرید یا در غیر این صورت باید توجه کنید که از مغازه‌های معتبر سکه بخرید.

از کجا بهتر است سکه بخریم

در این روزها که قیمت سکه های طلا سر به فلک کشیده است برای بسیاری از ما مهم است که از کجا سکه بخریم تا مطمئن باشیم این همه پولی که برای خرید سکه هزینه می‌‌‌‌‌‌کنیم، صرف خرید سکه‌‌‌‌‌‌های تقلبی نشود. بهترین مکان‌‌‌‌‌‌ها برای خرید سکه صرافی‌‌‌‌‌‌های دارای مجوز و سکه فروشان زیر نظر اتحادیه طلا و جواهر و دارای پروانه کسب از اتحادیه هستند، است.

شما می‌توانید آدرس سکه فروشی‌های مجاز که زیر نظر اتحادیه صنف طلا و جواهر هستند در سایت شبکه اطلاع رسانی طلا، سکه و ارز مشاهده کنید، فقط این نکته را به خاطر داشته باشید که گاهی اوقات گول بعضی از تخفیفات مغازه‌هایی که زیر نظر اتحادیه نیستند را نخورید چرا که ممکن است سکه‌های غیر بانکی یا تقلبی در این مغازه ها شما را هدف گرفته باشند.

چه سکه‌هایی بخریم و چه سکه‌هایی نخریم

همانطور که قبلاً هم گفتیم سکه تمام طرح جدید ( امامی ) بهترین گزینه برای خرید سکه است چرا که یک سکه‌ی تمام طرح قدیم (بهار آزادی) با یک سکه تمام طرح جدید (امامی) هم وزن است ولی شما باید پول بیشتری برای خرید آن بدهید و در هنگام فروش نیز خریداری ندارد و ممکن است روی دستتان باد کند! کلکسیون‌دارها بهتر است به سمت خرید سکه‌های طرح قدیم بروند نه کسانی که برای پس‌انداز به خرید سکه روی آورده‌اند! اما چرا توصیه می‌کنیم تا جایی که امکان دارد به سمت سکه‌های تمام بروید چون در هنگام فروش مبلغی را از قیمت سکه کسر می‌کنند که این مبلغ از سکه‌های تمام کمتر است مثلاً اگر کسر از مبلغ فروش سکه تمام ۴۰۰۰ تومان، از نیم سکه ۳۰۰۰ تومان و از ربع سکه ۲۰۰۰ تومان است که در نتیجه می‌توان فهمید در موقع فروش، سکه‌های بزرگتر با صرفه تر هستند بدین صورت که در موقع فروش یک تمام سکه مبلغ ۴۰۰۰ تومان کسر می‌شود ولی در هنگام فروش دو نیم سکه، مبلغ ۶۰۰۰ تومان کسر می‌شود. ( این مثال برای درک بیشتر موضوع آورده شده است و قیمت‌های آن غیر واقعی هستند. ) لُپ کلام! حباب قیمتی در سکه‌های تمام بسیار کمتر از نیم سکه و ربع سکه است، در نتیجه پس انداز کردن تمام سکه بسیار به صرفه‌تر است.

همچنین خرید سکه‌های تاریخی مثل سکه‌های پهلوی نیز مناسب سرمایه‌گذاری نیستند چون این سکه‌ها به دلیل کلکسیون بودن، به راحتی قابل خرید و فروش نیستند و باید مشتری خاص خودش را پیدا کنید تا به قیمت بفروشید. امّا اگر خیلی پول لازم بودید، طلافروش‌ها آن را آب می‌کنند و عیارآن را محاسبه می‌کنند و با توجه به عیار آن، قیمت آن را محاسبه می‌کنند و پول آن را به شما پرداخت می‌کنند.

مورد بعدی تاریخ ضرب سکه‌هاست. تاریخ ضرب سکه‌ها نیز در قیمت آن‌ها تاثیرگذار است اما نه روی سکه‌های طرح قدیم! فقط برای سکه‌های طرح جدید تاریخ ضرب آن مهم است حواستان باشد سکه‌هایی را خریداری کنید که از سال ۱۳۸۶ به بعد باشند، در هنگام فروش این سکه‌ها را با قیمت بالاتری می‌خرند.

چرا سال ضرب سکه در قیمت سکه تاثیرگذار هست؟

سکه طلا، سکه طلاست. دیگر تاریخ و نوع آن نباید در قیمت آن تاثیر بگذارد. مگر تاریخ سکه در عیار و وزن آن تاثیر می‌گذارد که قیمت آن‌هایی که تاریخ ضربشان کمتر هست. اگر بحث کلکسیون بودن باشد باید، گران‌تر باشد نه ارزان‌تر. وقتی به این چیزها فکر می‌کنیم، دلمون به حال کسایی که سکه با ضرب سال پایین دارند و می‌خواهند بفروشند، می‌سوزد، اما خُب! متاسفانه این تفاوت قیمت بین سکه‌های با سال ضرب جدیدتر و قدیمی‌تر، تبدیل به یک مکانیزم در بازار سکه شده است آن هم به این دلیل است که اکثر مردم همیشه به دنبال سکه‌هایی با سال ضرب جدید‌تر هستند، شاید به این خاطر که سکه‌های جدیدتر نوتر هستند و خط و خش کمتری دارند؛ در نتیجه سکه‌هایی با سال ضرب جدیدتر در بازار تقضای بیشتری دارد پس طبیعتاً گران‌تر هستند و حباب قیمتی بیشتری نسبت به سکه‌های قدیمی‌تر دارند. بنابراین اگر قصد سرمایه گذاری در بازار سکه را داشته باشید، می‌توانید با اطلاع از زمان عرضه‌ی این سکه ها، نسبت به خرید آنها اقدام نمایید.

سکه بدون تاریخ چیست؟

سکه بدون تاریخ، نوع جدیدی از سکه است که توسط بانک مرکزی، با هدف کنترل نرخ ارز و از بین بردن حباب قیمت طلا، در بازار عرضه خواهد شد.اگر شما قصد داشته باشید سکه بدون تاریخ را تهیه نمایید در ابتدا باید با ماهیت این سکه ها  و بعد از آن با روش عرضه و زمان عرضه‌ی آن آشنا شوید. سکه های بدون تاریخ، به صورت سکه تمام هستند، اما ممکن است در برخی از مواقع و با تغییر سیاست های بانک مرکزی، سکه های بدون تاریخ همچنین به صورت ربع سکه و نیم سکه نیز ارائه شوند. یکی از خاصیت های عرضه سکه بدون تاریخ، پایین آوردن حباب موجود در طلا و سکه تا حد بسیار زیاد است. همین امر، سبب می‌شود نرخ ارز نیز کاهش پیدا کند.

چرا سکه‌ها فاکتور ندارند

از گذشته تا به امروز خرید و فروش سکه بدون فاکتور انجام شده است؛ چون به صورت قانونی سکه‌ها توسط بانک مرکزی ضرب می‌شوند و در بسته‌های صدتایی به طلافروشان، سکه فروشان یا صرافان به فروش می‌رسد تا آن‌ها در بازار به مشتریان و متقاضیان عرضه کنند. فروشندگان سکه هم موظف هستند صرفاً مبلغی به عنوان سود مغازه را به قیمت خود سکه برای فروش به مشتریان، اضافه کنند. به همین خاطر است که دیگر فاکتوری برای اعتبار، بابت سکه به خریدار داده نمی‌شود.

همانطور که در بخش‌های قبل هم گفتیم سکه‌هایی که توسط بانک مرکزی ضرب می‌شوند بانکی هستند و از اعتبار برخوردارند. اما با گران شدن سکه‌ و افزایش قیمت لحظه‌ای آن، بدون دریافت فاکتوری معتبر برای سکه چه طور می‌توانند ضمانتی برای سکه‌های خود داشته باشند به خصوص این روزها که بازار تقلب برای بسیاری از سودجویان باز است. رئیس اتحادیه طلا و جواهر ( محمد کشتی آرای ) در پاسخ به این سوال که با این شرایط اگر سکه خریداری شده، تقلبی باشد خریدار چگونه می‌تواند حقوق خود را پیگیری کند؟ اظهار کرد: ما بارها خطاب به خریداران اعلام کرده‌ایم که خرید خود را از واحدهای مجازی که دارای جواز فعالیت هستند و جواز خود را در معرض دید قرار داده‌اند؛ خرید کنند در چنین شرایطی هیچ جایی برای نگرانی وجود ندارد. اما برخی واحدهای متفرقه، اجاره‌ای و … نیز هستند که ممکن است خرید از آن‌ها مشکلاتی برای مردم ایجاد کند. بر همین اساس همچنان تاکید و توصیه ما به مردم آن است که برای خرید به واحدهای صنفی مجاز مراجعه کنند در این صورت هم از اصل بودن سکه مطمئن می‌شوند و هم از قیمت آن.

فرق بین سکه وکیوم‌دار با سکه وکیوم نشده

ماجرای وکیوم‌دار کردن سکه به ۲۰ سال گذشته بر می‌گردد. در آن روزها، صراف‌ها و یا سکه‌فروشان معتبر وقتی می‌خواستند، سکه بفروشند، به همراه آن کارت ویزیت خود را به خریدار می‌دادند تا یک جورایی دل خریداررا  قرص کنند. خریدار سکه بدین ترتیب، این کارت ویزیت را به‌عنوان فاکتور آن سکه در نظر می‌گرفت و خوشحال بود که سکه غیر بانکی و تقلبی نخریده است. دیری نگذشت که صرافی‌ها، فکر خوبی به ذهنشان زد و کارت‌های ویزیت خود را به همراه سکه پرس کردند و در اختیار خریدار گذاشتند و به مردم گفتند که سکه‌هایی که وکیوم نداشته باشد، فاقد اعتبار هست.

افراد معمولی فکر می‌کنند سکه‌های وکیوم دار یا پلمپ شده از اعتبار بیشتری برخوردارند، اما جالب است بدانید طی مصاحبه‌هایی از رئیس اتحادیه طلا و جواهر متوجه شدیم که سکه‌های وکیوم‎دار با سکه‌های بدون وکیوم هیچ فرقی ندارند و عمل وکیوم کردن سکه‌ها یا پلمپ کردن آن‌ها صرفاً ابتکاری از جانب مغازه‌داران بوده است که سود بیشتری از مشتریان دریافت کنند چراکه اغلب در نظر خریداران سکه، سکه‌های وکیوم‎دار و پُلمپ شده رسمی‌تر و با اعتبارتر جلوه می‌کند.

سکه‌های وکیوم‎دار و پلمپ شده نخرید چراکه سودجویان در بازار سکه و طلا ( به خصوص مغازه‌ها و فروشندگانی که زیر نظر اتحادیه نیستند و جواز کسب اتحادیه صنف طلا و جواهر را ندارند. ) ممکن است به ضرب سکه‌های تقلبی بپردازند و پس از آبکاری آن‌ها را وکیوم و پلمپ کنند و به بازار عرضه کنند. امروزه این دسته کلاه‌برداری ها زیاد شده است. شما آگاه باشید که وقتی سکه‌ای می‌خرید از جای معتبر بخرید و حتماً از پلمپ در بیاورید و آن را ارزیابی کنید.

حرف خودمانی: تا حالا شده سکه بدون وکیوم‌دار داشته باشید و بخواهید بفروشید؟ چه اتفاقی برای شما افتاده است؟درسته، هیچ صرافی و سکه‌فروشی حاضر به خرید آن نشده هست. صرافی‌ها اینگونه سکه‌ها را بی‌ارزش می‌دانند و با قیمت خیلی پایین‌تری می‌خواهد بخرند. سکه، سکه هست. مگر وکیوم کرن سکه، عیار و وزن آن تغییر می‌کند. جالب هست بدانید اگر سکه وکیوم‌دار داشته باشید و فروخته باشید، مشاهده می‌کنید که صرافی عزیز، سکه را از وکیوم در می‌آورد و در وکیوم خودش قرار می‌دهد.

حباب منفی و حباب مثبت سکه

حباب چیست؟ به چه چیزی حباب می‌گویند؟ حباب مثبت و منفی طلا یعنی چه؟ حباب سکه چه زمانی اتفاق می‌افتد؟ چه کسانی در حباب سکه سود، می‌کنند؟ ما یک مقاله مفصل راجع‌به حباب سکه و طلا داریم که سوال‌های بالا را در آن جواب داده‌ایم. برای اینکه بیشتر با حباب در طلا و سکه آشنا شوید، مقاله حباب طلا و سکه را بخوانید. مطلب زیر خلاصه‌ای از آن در مورد حباب سکه است.

فرض می‌کنیم که مقاله حباب طلا و سکه را خوانده‌اید و معنای حباب سکه را متوجه شده‌اید. گفتیم اگر قیمت سکه در بازار گران‌تر از قیمت واقعی آن باشد می‌گویند حباب مثبت است و اما اگر قیمت سکه در بازار ارزان‌تر از قیمت واقعی آن باشد می‌گویند حباب سکه منفی هست. قیمت واقعی سکه همان محاسبه قیمت سکه بر اساس قیمت اونس جهانی و قیمت دلار می‌باشد. ( فرمول محاسبه قیمت واقعی سکه را در مقاله حباب طلا و سکه به صورت کامل شرح دادیم). قیمت سکه در بازار اکثراً به عوامل سیاسی و اقتصادی کشور بستگی دارد. ایجاد حباب مثبت و منفی نیز برای سکه بر اثر عواملی مثل عرضه و تقاضا در بازار است مثلاً وقتی که بیشتر مردم در بازار می‌خواهند سرمایه‌ی خود را تبدیل به سکه می‌کنند، میزان تقاضا بیش از میزان عرضه می‌شود و سکه گران و گران‌تر می‌شود، درست بر عکس آن کاهش حباب سکه است و عامل مهمی که در آن تاثیرگذار است افت جذابیت سرمایه‌گذاری در بازار سکه هست یعنی در بازار سکه تعداد فروشندگان سکه از خریداران بیشتر شوند.

جا دارد بگوییم محاسبه‌ی قیمت سکه کاری دشوار نیست و می‌توانید قیمت سکه‌ای را که از هر واحد مجاز سکه فروشی، می‌خرید با قیمت روز سکه که خود محاسبه می‌کنید بسنجید و متوجه شوید آیا قیمت سکه‌ای که سکه فروش به شما می‌گوید معقول است یا نه! در ادامه محاسبه قیمت سکه را شرح می‌دهیم.

در ضمن حواستان باشد که سکه را در حباب قیمتی مثبت نخرید چرا که در صورت ترکیدن حباب و کاهش تقاضا و افزایش قیمت کارتان زار است و خود شاهد هدر رفتن سرمایه‌یتان می‌شوید، در ادامه در مورد حباب سکه‌های طلا بیشتر صحبت می‌کنیم.

انواع معاملات سکه در بازار طلا

معاملات سکه به دو شکل عمده ( معاملاتی ) و تک فروشی انجام می‌شود. غالباً معاملات عمده در بازار تهران و به خصوص در سبزه میدان و چهارراه استامبول، در قالب بسته‌های ۱۰۰ عددی صورت می‌پذیرد و قیمت معاملاتی سکه به نرخ مبادله سکه است ( یعنی خرید و فروش سکه در بین عمده فروشان بدون سود و اجرتی انجام می‌پذیرد). اکثر این معاملات همانند معاملات طلای آبشده، کاغذی هسنتد. در مقابل منظور از معاملات خرد یا خرده فروشی ( تک فروشی )، شکل رایج و عمومی خرید سکه است که با مراجعه مردم به یک واحد سکه فروشی در تعداد محدود صورت می‌پذیرد و اغلب به عنوان هدیه، عیدی، تشویق و… مصرف می‌شود. نتیجه می‌گیریم که مانند هر کالایی خرید عمده‌‎ی سکه از خرید تک آن مقرون به صرفه‌تر است.

علاوه‌بر این، نکته‌ای که در خرید سکه حائز اهمیت می‌باشد تعداد سکه‌ای است که قصد خرید آن را دارید؛ خب مسلماً خرید هر کالایی به صورت عمده مقرون به صرفه‌تر است، خرید سکه طلا نیز از این قاعده مستثنی نیست. پیشنهاد می‌کنیم اگر سرمایه‌ای هَنگُفت دارید و می‌خواهید آن را تبدیل به سکه کنید از عمده فروش‌ها و بانک مرکزی غافل نشوید چراکه در آنجا سکه را در قیمت‌های پایین‌تری می‌خرید؛ در غیر این صورت اگر قصد دارید به صورت ماهانه سکه طلا پس انداز کنید به مغازه‌های معتبر تکفروشی سکه بروید.

حرف خودمانی: خالی از لطف نیست که یادآوری کنیم، روی هر سکه‌ای سرمایه گذاری نکنید چراکه برخی از سکه‌ها به درد سرمایه‌گذاری نمی‌خورند و به قول معروف فقط جان می‌دهند برای کلکسیون‌داری! در نتیجه برای خرید سکه خوب تمام جوانب را در نظر بگیرید تا ضرر را به حداقل و سود دهی را به حداکثر خود برسانید.

خرید و فروش سکه توسط بانک مرکزی

علاوه بر خرید و فروش سکه که به صورت حضوری صورت می‌گیرد و در بالا از آن به صورت عمده فروشی و تک فروشی یاد کردیم خرید و فروش‌های دیگری هم وجود دارد که می‌توان به آن صورت هم سکه خرید، مثل پیش خرید یا پیش فروش کردن سکه‌های طلا یا خرید و فروش سکه‌های طلا در بازار پر ریسک بورس!

پیش خرید یا پیش فروش کردن سکه‌ بیشتر توسط بانک مرکزی انجام می‌شود و به این صورت است که قبل از ضرب سکه توسط بانک مرکزی پول سکه‌ها از مردم دریافت می‌شود و مردم صبر می‌کنند تا سر تاریخ ذکر شده بروند و سکه‌های خود را تحویل بگیرند. شاید با خود بگویید به چه امیدی مردم پول خود را به بانک می‌دهند و هیچ سکه‌ای دریافت نمی‌کنند؟! جالب است بدانید بانک مرکزی شرایطی برای پیش خرید کردن سکه می‌گذارد تا مردم را برای خرید سکه ترغیب کند و جالب‌تر است بدانید که در ترغیب مردم برای پیش خرید سکه، بسیار هم موفق بوده است؛ در نتیجه مردم به جای آنکه به مغازه‌های سکه فروشی بروند و نقداً پول بدهند و در همان لحظه سکه‌های خود را دریافت کنند ترجیح می‌دهند سکه‌های مورد نیاز خود را از بانک مرکزی پیش خرید کنند. { در به روز رسانی بعدی این مقاله در مورد شرایط‌های اغوا کننده‌ی بانک مرکزی برای پیش فروش کردن سکه‌ها بیشتر صحبت می‌کنیم }

نحوه خرید و فروش سکه در بازار بورس هم عالمی دارد که نگو و نپرس! خرید و فروش سکه در بازار بورس به صورت گواهی سپرده سکه طلا یا اوراق بهادار است که در ادامه مقدمه‌ای از این بازار پر هیجان را بازگو می‌کنیم.

گواهی سپرده سکه‌ی طلا

گواهی سپرده سکه‌ی طلا، ورقه‌ای بهادار است که نشان می‌دهد دارنده‌ی آن، مقدار معینی سکه طلا در انبار بورس کالای ایران ( خزانه‌داری پردیس بانک رفاه ) دارد؛ با استفاده از این گواهی سپرده فقط می‌توانید سکه‌های مورد تایید انبار را خرید و فروش کنید که تنها سکه‌ی مورد تایید انبار سکه تمام بهار آزادی با عیار ۹۰۰ و به وزن ۸.۱۳۳ گرم است که باید سال ضرب سکه نیز از سال ۱۳۸۶ به بعد باشد. نکته‌ی حائز اهمیت در این مدل خرید و فروش سکه این است که هر زمان که بخواهید می‌توانید به خزانه‌داری رفته و سکه‌های فیزیکی خود را تحویل بگیرید.

گواهی سپرده سکه طلا نسبت به خرید و فروش‌های فیزیکی سکه چند مزیت دارند که عرض می‌کنیم:

اول آن‌که سرمایه‌گذاری روی سکه به صورت گواهی سپرده یا اوراق بهادار نسبت به خرید و فروش سکه فیزیکی در بازار کارمزد و اجرت کم‌تری دارد یعنی اگر معامله‌ی سکه‌های فیزیکی بین یک تا دو درصد کارمزد داشته باشد، خرید و فروش اوراق سکه چیزی در حدود ۰.۲۵ درصد کارمزد دارد که بسیار کمتر از کارمزد بازار فیزیکی سکه است.

دوم امنیت بیشتر اوراق بهادار سکه در قبال سکه‌های فیزیکی هست چرا در صورت مفقود شدن، دزدیده شدن یا از بین رفتن اوراق بهادار هیچ جای نگرانی وجود ندارد، خزانه‌داری سکه فقط سکه را به صاحب سپرده یا وکیل قانونی او تحویل می‌دهد در اصل سپرده سکه بدون شخص شما هیچ ارزشی ندارد و دیگر لازم نیست نگران نگهداری حجم زیادی از سکه در خانه‌ی خود باشید.

سومین دلیل مزیت گواهی سپرده سکه، مشتریان همیشه آماده در بازار بورس هستند، شما هر زمان که قصد خرید یا فروش سپرده‌ی خود را داشته باشید می‌توانید وارد این بازار پر از هیاهو شوید.

اعتراف می‌کنیم این فقط مقدمه‌ای از گواهی سپرده و اوراق بهادار در بازار بورس است، خرید و فروش سکه در بازار بورس انواع مختلفی از جمله: نقد، نسیه، سلف و آتی است که هرکدام قوانین خاص و ریسک‌پذیری خودش را دارد، اوستا شدن در این بازار فقط تجربه می‌خواهد و دود چراغ خوردن! پس بدون آن‌که شنا بلد باشید بی‌گدار به آب نزنید، شناگران این دریا افراد حرفه‌ای و صندوق‌های بزرگ هستند! یادتان باشد معامله در این بازار، توجه و تمرکز تمام وقت معامله‌گر را در طول بازار می‌طلبد. اگر عمری باقی باشد در مقاله‌های بعدی به صورت تخصصی‌تر به این موضوع می‌پردازیم.

سخن پایانی

آن‌قدر بازار سکه پر رمز و راز است که هر چقدر از آن بگوییم انگار باز همان اول راه هستیم مگر آن‌که کمر به همت ورود به این بازار ببندیم، بند کفش‌هایمان را سفت کنیم، سطح اطلاعات پایه و اولیه‌ی خود را از این بازار، ارتقا دهیم و با زیرکی و هوشیاری تمام دل به دریا بزنیم و قدم در بازار پر تلاطم سکه بگذاریم و به کسب تجربه بپردازیم؛ مطمئن باشید اگر در بازار سکه به درستی و با استوار سرمایه‌گذاری کنید حتماً به آنچه که در سر دارید یعنی پول، ثروت و موفقیت دست می‌یابید.

سؤالات متداول

«با ذکر منبع، کپی این مطلب بلامانع است»