زیورآلات آلیاژی از طلا هستند نه خود طلا!
فهرست مطالب
زیورآلات آلیاژی از طلا هستند نه خود طلا!
به طور حتم تا کنون رنگها و جنسهای مختلف طلاجات و جواهرات نظر شما را جلب کرده است، مصنوعات طلایی که هر کدام در پشت ویترین طلا فروشان دل میربایند و ما را برای خرید زیورآلات به وجد میآورند، از چه ساخته شدهاند؟! میدانیم؛ سوال کلیشهای پرسیدیم چون غالباً در جواب این سوال مسلماً میگویند: معلوم است طلاجات از طلا ساخته شدهاند، جواب دادن به این سوال نه دانشی لازم دارد و نه فکری! اما بیایید زیاد عجله نکنیم، بهتر است کمی موشکافانهتر به این قضیه نگاه کنیم! باید بگوییم طلا و جواهرات از فلز طلا ساخته نشدهاند بلکه از آلیاژی از طلا ساخته شدهاند! حال، برای آنکه بدانیم آلیاژ چیست و چگونه آلیاژ طلا ساخته میشود؛ بهتر است، همراه ما باشید و این مقاله را دنبال کنید.
آلیاژ چیست؟
آلیاژ alloy یک واژهی فرانسوی و به معنای ترکیب کردن است، البته نه ترکیب کردن هر مادهای باهم! فقط به ترکیب دو یا چند فلز یا عنصر با هم، آلیاژ میگویند؛ همچنین تعداد عناصری که با یک فلز ترکیب میشوند بسیار مهم است و بر این اساس آلیاژها را دوتایی و سه تایی و… میخوانند.
در ضمن، خالی از لطف نیست که بدانید، ساخت آلیاژ و ترکیب فلزات و عناصر با فلزات از گذشته مرسوم بوده است حتی میتوان گفت ساخت آلیاژ به دورهای برمیگردد که انسان فلز را شناخت! اما سوالی که ذهن را درگیر میکند این است، به راستی هدف بشر از ساخت آلیاژ و ترکیب فلزی با فلزات و عناصر دیگر چه بوده و هست؟ در جواب باید گفت: انسانها در طول زندگی خود همواره در فکر پیشرفت و بهبود محیط پیرامون خود بودهاند، آنها با ساخت آلیاژ توانستهاند نقاط قوت یک فلز را تقویت کنند و نقاط ضعف آن را از بین ببرند.
علاوه بر آن مهم است بدانید در ساخت آلیاژ، فلزی که از همه بیشتر در ترکیب به کارمیرود را فلز پایه مینامند، برای آنکه بهتر منظور ما را متوجه شوید مثالی میزنیم؛ همهی ما میدانیم فولاد یک آلیاژ است که از ترکیب آهن و کربن ساخته میشود، در آلیاژ فولاد فلز پایه آهن است ( یعنی برای ساخت فولاد بیشتر از آهن استفاده میکنند تا عنصر کربن ) و فقط مقادیر کمی ( حدوداً ۲ درصد ) از کربن را به آن اضافه میکنند. همانطور که گفتیم این کار باعث بهبود و مقاوم سازی فلز آهن میشود، پس میتوان نتیجه گرفت که در آلیاژ فولاد فلز پایه آهن است. جالب است بدانید مقدار ترکیب فلزات و عنصرهای مختلف با یک فلز پایه ( برای ساخت آلیاژ ) در درجه سختی، استحکام، کیفیت، عیار و رنگ آن فلز پایه بسیار مهم و تعیین کننده است؛ یعنی اگر در آلیاژ فولاد به جای ۲ درصد کربن از ۳ درصد کربن استفاده کنند آلیاژ فولاد بسیار شکننده میشود و استحکام خود را از دست میدهد همچنین اگر کمتر از ۰.۲ درصد کربن استفاده کنند، دیگر آن درجه سختی دلخواه را به فلز آهن اضافه نمیکند. به صورت کلی باید گفت مقادیر در ساخت آلیاژ بیش از آن که فکرش را میکنید مهم است.! تا اینجا سعی کردیم مفهوم آلیاژ را به درستی بیان کنیم اما از اینجا به بعد میرویم سراغ تخصص خودمان یعنی طلا! بله، طلا نیز یک آلیاژ است که وابسته به نوع مصرف آن، آن را با فلزات و عناصر دیگر ترکیب میکنند، با ما باشید تا ببینیم چرا این زیورآلاتی که به خود آویزان کردهایم طلای خالص نیستند و صرفاً آلیاژی از طلا محسوب میشوند؟!
آلیاژ طلا چیست؟
طبق توضیحاتی که پیشتر دادهایم، آلیاژ طلا Gold alloys به ترکیب یک یا چند فلز دیگر با طلا میگویند. در آلیاژ طلا، فلز پایه، طلا است. اما چرا طلا را با فلزات دیگر ترکیب میکنند؟ چون طلا به خودی خود بسیار نرم و شکلپذیر است به طوری که اگر انگشت خود را روی طلای خالص فشار دهید، جای آن روی طلا میماند! در این صورت سازندگان طلا نمیتوانند به راحتی از طلای خالص، زیورآلات و مصنوعات طلا بسازند؛ در نتیجه طلا را با فلزاتی دیگر ترکیب میکنند تا بتوانند استحکام آن را افزایش دهند. همچنین برای ساخت مصنوعات طلایی با رنگهای متفاوت نیز از آلیاژهای مختلف طلا استفاده میکنند؛ بر همه روشن است که طلای خام رنگی زرد دارد به همین خاطر است که سازندگان طلا برای ساختن طلاجات و جواهرات رنگی مجبورند تا طلا را با مقدار معینی از فلزات دیگر ترکیب کنند و زردی طلا که گاهی اوقات خستهکننده میشود را به رنگهای خیرهکنندهای تغییر دهند.
پس به طور کلی نتیجه گرفتیم که سازندگان طلا برای ساخت مصنوعات طلا، طلای خالص را با فلزاتی دیگر ترکیب میکنند تا علاوه بر افزایش استحکام طلا در هنگام ساخت رنگ طلاجات را نیز تغییر دهند؛ احتمالاً کمی نگران شدید چرا که حالا میدانید طلاهای شما خالص نیستند؛ پیشنهاد میکنیم آسوده خاطر باشید چراکه قیمت مصنوعات طلا با توجه به مقدار و درصد طلای به کار رفته در آن تعیین میشود!
تعیین ارزش آلیاژهای طلا چگونه است؟
همانطور که در مقاله عیار طلا توضیح دادیم، میزان درصد خلوص طلا در زیورآلات، برای تعیین قیمت آن مهم است نه رنگ آن! در ایران، درصد خلوص طلاجات ۷۵ درصد یا همان ۱۸ عیار است که قیمت آن وابسته به عیارشان محاسبه میشود؛ همچنین یادآور میشویم که در ساخت طلاهای رنگی یا طلای سفید با عیار ۱۸، ۷۵ درصد طلای خالص وجود دارد و این گفته که طلاهای سفید یا رنگی عیارشان کمتر از ۱۸ است، از بیخ و بن غلط است چراکه طلاجات طلا فروشیهای زیر نظر اتحادیه از طرف بازرسان اتحادیه هر ماه تست میشوند تا دست سودجویان کوتاه بماند؛ به همین خاطر است که همیشه توصیه میکنیم از طلافروشیهای زیر نظر اتحادیه خرید کنید.
حرف خودمانی: ماجرایی را میخواهیم یادآوری کنیم تا کمی الزام خرید طلا از طلافروشیهای زیر نظر اتحادیه را جدیتر بگیرید، چرا که در این آشفته بازار هرکسی ممکن است شکار شکارچیان متقلب بازار طلا شود؛ چندی پیش در یکی از طلافروشیهای واقع در اصفهان، طلافروشی طلاهایی با عیار ۱۴ را به عنوان عیار ۱۸ به مردم قالب میکرد ( محاسبهی سودش بر عهدهی شما ) بعد از چند سال یکی از مشتریهای پیگیر و محتاط او، با داشتن فاکتور و محک زدن طلای خریداری شده از آن طلافروش، دست آن فروشنده از خدا بیخبر را رو میکند و بعد از شکایت و تحقیقات بازرسان اتحادیه مغازهی او، پلمپ میشود و تا جایی که امکان دارد خسارتی که به مشتریها زده است را جبران میکنند! توصیه میکنیم از این دست اتفاقات را جدی بگیرید و حسابی در خرید طلا نکته سنج و نکته بین باشید.
چه فلزاتی را با طلا ترکیب میکنند؟
حال میرسیم سروقت فلزاتی که با طلا ترکیب میکنند تا هم طلا سخت و محکم شود و هم در صورت لزوم رنگ آن را تغییر دهند. مس و نیکل از پر مصرفترین فلزات برای ساخت آلیاژ طلا هستند البته فلزات دیگری هم وجود دارند که در ساخت آلیاژ طلا به کار میروند؛ در ادامه به معرفی هر کدام میپردازیم.
مس
آلیاژ طلا و مس Copper که به وفور در صنعت طلا و جواهر مورد استفاده قرار میگیرد چراکه فلز مس هم به فراوانی یافت میشود و هم ارزان قیمت است. گفتنی است که از فلز مس هم به منظور تغییر رنگ طلا استفاده میشود و هم برای پایین آوردن عیار طلا! ( یعنی وقتی میخواهند طلاهای با عیار بالا را به طلاهایی با عیار پایین تبدیل کنند طلا را با مقادیر معینی از این فلز ترکیب میکنند. ) تنها عیب فلز مس در زیورآلات این است که ممکن است روی پوست برخی از افراد ردی سیاه به جا بگذارد.
نقره
نقره silver همانند دیگر فلزات میتواند با طلا ترکیب شود اما فلز نقره به تنهایی نمیتواند سبب استحکام طلا شود چراکه خود فلزی نرم و شکننده است به طوری که زیورآلات نقره نیز مانند زیورآلات طلا، صرفاً آلیاژی از نقره هستند که معروفترین آن نقره استرلینگ است. ( نقره استرلینگ از ۹۲.۵ % نقره و ۷.۵ % مس ساخته میشود. )
نیکل
نیکل Nickel فلزی سفید رنگ و ارزان قیمت است که در ساخت طلاهای سفید بسیار مورد استفاده قرار میگیرد البته بهتر است بدانید نیکل در براق شدن طلاهای سفید تاثیر چندانی ندارد، طلاهای سفید را پس از ساخت با رودیوم آبکاری میکنند و همین موجب براق شدن آنها میشود. تنها عیب فلز نیکل ایجاد حساسیتهای پوستی روی برخی از افراد است که به خاطر همین برای سفید کردن برخی از طلاها از فلزات دیگری مثل پلاتین و تیتانیوم استفاده میکنند.
پلاتین
پلاتین Platinum یکی از بهترین فلزاتیست که میتواند با طلا ترکیب شود اما به دلیل قیمت بالای آن این کار زیاد عاقلانه به نظر نمیرسد جالب است بدانید که قیمت پلاتین از قیمت طلا کمی گرانتر است و بسیاری از جواهرات و حلقههای ازدواج مردانه را از خود پلاتین میسازند. لُپ کلام؛ خود فلز پلاتین سری تو سرا دارد و کمتر از آن به عنوان ساخت آلیاژ استفاده میکنند اگر هم در طلایی از پلاتین استفاده کنند مطمئناً آن قطعه طلا گران قیمت است و ارزش بیشتری دارد.
کُبالت
کبالت Cobalt فلزی سفید رنگ مایل به فیروزهای است میتوان گفت فلز کبالت از میان فلزات بیشترین شباهت را به نیکل دارد، افزودن فلز کُبالت به طلا باعث افزایش درجه سختی آن میشود.
پالادیوم
پالادیم Palladium فلزی از خانوادهی پلاتین است که همانند پلاتین گران قیمت است حتی گاهی اوقات قیمت آن از طلا و پلاتین بیشتر میشود و تفاوت آن با پلاتین این است که به صورت خالص یا یک فلز اصلی برای ساخت زیورآلات به کار نمیرود و بیشتر یک فلز فرعی برای ساخت آلیاژ طلا و نقره محسوب میشود؛ کسانی که به طلای سفید ساخته شده با آلیاژ طلا و نیکل حساسیت دارند میتوانند از طلای سفید ساخته شده با آلیاژ طلا و پالادیوم استفاده کنند.
تیتانیوم
تیتانیوم Titanium بیشتر یک فلز صنعتی و با رنگ سفید مایل به خاکستری است که به تازگی دانشمندان متوجه شدند آلیاژ طلا و تیتانیوم یکی از سختترین آلیاژها است که در صنعت دندانپزشکی و پزشکی بسیار مورد استفاده واقع شده است. سختی فلز تیتانیوم آنقدر زیاد هست که اگر انگشتری با این فلز ساخته شود به راحتی نمیتوانند آن را سایز کنند اما در حین داشتن استحکام بالا از وزن پایینی برخوردار است و به همین دلیل است که در ساخت جواهرات از آن استفاده میشود؛ همچنین یکی از معایب این فلز در صنعت زیورآلات آلرژیزا بودن آن است که باعث ایجاد حساسیت روی پوست بسیاری از افراد میشود.
روی
روی Zinc یا زینک فلز نرم و سفید رنگی است که در مواردی برای ساخت طلای سفید، آن را با طلا ترکیب میکنند فلز روی چهارمین فلز مهم و کارآمد بعد از آهن، آلمینیوم و مس میباشد. فلز روی مانند نیکل ارزان قیمت است اما برخلاف آن آلرژیزا نیست، پس اگر به نیکل حساسیت دارید، زیورآلاتی که با آلیاژ طلا و روی ساخته شدهاند نیز گزینهی خوبیست و بسیار مقرون به صرفهتر از طلاهایی است که در آلیاژ آنها از پلاتین و پالادیوم استفاده شده است.
سایر فلزات
از فلزاتی نظیر کادیوم Cadmium، کروم Chrome، آلمینیوم Aluminum، آهن Iron، گالیوم Gallium و انیدیوم Enidium نیز در آلیاژهای طلا استفاده میکنند که البته به دلیل ویژگیهایشان، که از حوصلهی این مبحث خارج است، به مقدار اندک استفاده میشود.
حال که با اصلیترین فلزاتی که در ساخت آلیاژ طلا به کار میروند آشنا شدید و دیدید که هرکدام خصوصیات مخصوص به خود را دارند؛ اما جدا از اینها میرسیم به تفاوت آشکارشان که رنگ آنهاست با ما همراه باشید تا در ادامه ببینیم که با ترکیب هر یک از این فلزات با طلا چه اثر هنری منحصر به فردی میتوان ساخت!
انواع رنگهای طلا را چگونه میسازند؟
اکثر مردم با شنیدن عبارت طلا، تصاویری از طلاهای براق و زرد رنگ به ذهنشان خطور میکند؛ ولی همانطور که گفتیم طلا با رنگهای دیگر نیز موجود است و با ترکیب با فلزات دیگر رنگهای مختلف ایجاد میکنند؛ نحوه ترکیبات طلای رنگی را میتوان به سه دستهی عمده طبقهبندی نمود.
- ساخت آلیاژ: برای تولید طلاهایی با رنگ سفید، زرد، سبز و قرمز آلیاژهای نقره و مس را در نسبتهای مختلف میسازند.
- ترکیبات اتمی بین فلزی Inter Metallic Compounds: برای تولید طلاهای بنفش، آبی و رنگهای دیگر که معمولاً شکننده هستند به جای ساخت آلیاژ از پیوند اتمی با تکنولوژیهای پیشرفته، استفاده کرد؛ همچنین به دلیل شکننده بودن طلاهای این رنگی، میتوان از آنها به صورت ریختهگری برای تولید جواهرات خاص استفاده کرد. قابل ذکر است که تکنولوژی تولید طلاهای آبی و بنفش هنوز در ایران نیست و غالباً طلاهایی از این قبیل وارداتی هستند.
- پیوندهای سطحی ( آبکاری ): آبکاری کردن طلا برای تغییر رنگ آن شیوهای است که از گذشته بوده و سادهترین راه برای داشتن طلاهای رنگی است، آبکاری طلا ۴ روش دارد که ما سعی کردهایم در مقاله آبکاری طلا و همچنین مقاله نکات ذرهبینی آبکاری طلا مو را از ماست بیرون بکشیم و هر آنچه لازم است را در مورد آبکاری برای شما شرح دهیم.
در ادامه این مقاله انواع رنگهای طلا به همراه درصد ترکیبات به کار رفته در آنها در جداولی مشخص کردهایم البته یادتان باشد با روشها و ترکیبات بیشماری میتوان الا ماشا… طلاهای رنگی ساخت، همچنین با کم و زیاد کردن درصد طلا ( عیار طلا ) نیز رنگهای متنوعتری نیز به وجود میآید. اما در ایران چون الزام است همهی مصنوعات طلا با هر رنگی، از طلای ۱۸ عیار ساخته شوند در کارگاه و کارخانههای طلاسازی معمولاً از ترکیبات و مقادیر جداول زیر برای ساخت طلاهای ۱۸ عیار استفاده میکنند.
طلای زرد
طلای زرد Yellow Gold رنگ طبیعی خود طلاست اما همانطور که به آن اشاره کردیم طلای خالص بسیار نرم است بنابراین زیورآلات زرد رنگی که در حال حاضر در بازار موجود هستند، با آلیاژهای مختلف مخلوط شدهاند که این کار باعث محکم و سخت شدن طلا میشود.
طلای سفید
طلای سفید White Gold اغلب برای حلقههای عروسی انتخاب میشود و در حال حاضر بیشتر از طلای زرد مورد تقاضا است چون نه تنها با مد روز مطابقت دارد بلکه سختتر از طلای زرد نیز میباشد! برای آنکه طلا به رنگ سفید باشد باید با یکی از این چهار فلزی که در بالا معرفی کردیم ( یعنی فلزات پلاتین، پالادیوم، نیکل و روی ) ترکیب شود. پلاتین و پالادیوم گرانتر از نیکل و روی هستند، اگر طلاساز برای سفید کردن طلا از پلاتین استفاده کند، خُب طلای شما یک مقداری گرانتر میشود به همین خاطر بیشتر طلای سفید را با پالادیوم و نیکل مخلوط شده میسازند و در پایان کار روکشی روشن و براق با رودیوم پوشانده میشود. با این حال، از آنجایی که نیکل باعث آلرژی میشود از جایگزین آن نیز مانند روی استفاده میکنند.
طلای سرخ
همانطور که گفتیم آلیاژ طلا و مس که به وفور در صنعت طلا و جواهر مورد استفاده قرار میگیرد، به طلای سرخ Rose Gold، رُز گُلد و حتی طلای صورتی معروف است؛ که میزان سرخی آلیاژ بیشتر به میزان مس موجود در ناخالصی ترکیب آن بستگی دارد.
طلای سبز
طلای زرد مایل به سبز Green Gold که سالها پیش با نام لیدینز Lydians شناخته شده و دارای رنگی خاص و بسیار زیبا است که حاصل ترکیب طلا با فلزاتی مثل کادیوم و مس است.
طلای طوسی
آلیاژهای طلای طوسی Gray Gold یا خاکستری معمولاً از طلا و پالادیوم ساخته شده است. یک جایگزین ارزانتر برای پالادیوم استفاده از ترکیب نقره، منگنز و مس است که به طلا اضافه شده و عیار مورد نظر را ایجاد میکنند.
طلای بنفش
طلای بنفش Purple Gold که به آن طلای ارغوانی Amethyst Gold یا ویولت Violet نیز گفته میشود در واقع از پیوند اتمی طلا و آلمینیوم ایجاد میشود. میزان طلای موجود در این ترکیبات تقریباً ۷۹ % است که نزدیک به عیار ۱۸ است. طلای بنفش یک فلز شکننده است و انعطافپذیری یا میزان چکچخواری بسیار پایینتری نسبت به دیگر آلیاژهای طلا دارد، ذوب طلا و آلمینیوم برای ساختن طلای ارغوانی کار آسانی نیست و نیاز به تجهیزات ذوب در حالت خلا دارد. ( البته پیوندهای اتمی دیگری بین اتمهای آلمینیوم و طلا نیز میتواند ایجاد شود که رنگهایی مانند بنفش و آبی تیره و… را به وجود آورد.
طلای آبی
طلای آبی Blue Gold آلیاژی از طلا و انیدیوم Indium است، برای آنکه این ترکیب به رنگ آبی شود مجبورند طلای خالص به کار رفته در این ترکیب را ۴۶% در نظر بگیرند. ترکیب دیگری نیز از طلا با گالیوم Gallium که به صورت پیوند بین اتمی قابل تشکیل است، رنگ آبی شفافتری را ایجاد میکند. همچنین در طلای ۱۸ عیار میتوان از ترکیبات فوق برای آبکاری استفاده کرد.
طلای سیاه
با روشهای متعددی میتوان به یک طلای مشکی Black Gold رسید، از آن جمله میتوان به راههای زیر اشاره داشت:
آبکاری با استفاده از رودیوم Rhodium سیاه و سفید یا روتنیوم Ruthenium همچنین ایجاد پدیدهی زنگار یا اکسیداسیون که با استفاده از ترکیبات حاوی گوگرد و اکسیژن است. علاوه بر این اکسیداسیون کنترل شده طلای حاوی کروم Chromium یا کبالت Cobalt نیز میتوان به رنگهای زیبایی مانند قهوهای، شکلاتی و… را نیز به دست آورد.
سخن پایانی
امیدواریم با خواندن این مقاله پاسخ تمام سوالات خود، در مورد آلیاژهای طلا و انواع رنگهای طلا را گرفته باشید. شما میتوانید اگر تجربهای از خرید طلاهای رنگی دارید با ما در میان بگذارید همچنین اگر نکته و سوالی دیگر در مورد آلیاژها و رنگهای طلا در ذهن خود دارید میتوانید با ما تماس بگیرید یا به صورت نظر در زیر همین مقاله با تیم دی اجرت در میان بگذارید، همکاران ما در اسرع وقت به تمامی سوالات شما پاسخ میدهند.
سوالات متدوال
آلیاژ طلای سفید چگونه تشکیل میشود؟
فلز طلا به تنهایی زرد رنگ است. برای سفید کردن آن، آن را با یک فلز سفید رنگ مانند: پالادیوم، پلاتین یا نقره ترکیب میکنند.
آیا آلیاژ طلا خالص است؟
خیر، آلیاژ طلا ترکیب طلا با فلزات دیگر است. اما طلایی که در آن استفاده میشود خالص است. بنابراین مجموع این فلزات، طلای خالص نمیباشد.
«با ذکر منبع، کپی این مطلب بلامانع است»
باسلام.
ببخشید این آلیاژ ها در شرایط خاصی ساخته میشوند؟
یا میشود ان ها را با ذوب کردن در مجاورت اکسیژن به دست آورد؟
ممنون میشم راهنماییم کنید.
سلام علی عزیز، در کل برای ذوب فلزات (حال هر فلزی که باشد)، گاز اکسیژن بسیار برای ذوب موثر است و روند ذوب را تسریع می بخشد؛ برای ذوب طلا و ساخت آلیاژ طلا نیز از گاز اکسیژن نیز استفاده می شود تا طلا و فلزاتی که باید با مقدار معین با طلا ترکیب کرد راحتتر ذوب شوند تا آلیاژهای گوناگون طلا با عیارهای مختلف را بتوان به دست اورد.
سلام…باتشکر ازشما،که اطلاعات خوب ودرحوصله عموم،دراختیار مردم قرار می دهید.